Bệnh tay chân miệng và cách phòng ngừa

Tổng quan bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng (Hand, foot and mouth disease – HFMD) là một bệnh nhiễm vi rút cấp tính, lây truyền qua đường tiêu hóa, thường gặp ở trẻ nhỏ và có khả năng gây thành dịch lớn. Dấu hiệu đặc trưng của bệnh là sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da chủ yếu ở dạng phỏng nước thường thấy ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông. Bệnh thường ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. HFMD thường nhẹ và thường tự khỏi trong vòng 7 đến 10 ngày.

Nếu như cách đây khoảng mươi năm, bệnh tay chân miệng vẫn còn là một loại “bệnh lạ” đối với người Việt Nam thì đến nay, căn bệnh này đã trở thành nỗi lo thường trực của những ai có con nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Đây cũng là độ tuổi trẻ đi học ở các nhà trẻ, mẫu giáo nên dễ bị lây lan bệnh từ các bạn. Ước tính, cứ một trẻ bị bệnh tay chân miệng có biến chứng nặng thì đã lây truyền cho khoảng 400 trẻ ngoài cộng đồng.

Bệnh tay chân miệng là gì?

Bệnh tay chân miệng (HFMD) là một bệnh rất dễ lây lan do virus gây ra. Căn bệnh này được đặt tên theo phát ban giống như mụn nước hình thành trên bàn tay và bàn chân của con bạn và những vết loét đau đớn phát triển trong miệng. Phát ban thực sự có thể xuất hiện ở bất cứ đâu trên cơ thể họ, bao gồm ngực, lưng, cánh tay, chân, bộ phận sinh dục và mông.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi có nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng cao nhất. Nó có xu hướng lây lan nhanh chóng ở trẻ em ở nhà trẻ và trường học. Tuy nhiên, trẻ lớn hơn và thậm chí cả người lớn vẫn có thể mắc bệnh này. Bởi vì một số loại virus có thể gây bệnh nên bạn có thể mắc bệnh TCM nhiều lần.

Bệnh tay chân miệng thường nhẹ và thường tự khỏi trong vòng 7 đến 10 ngày.

Triệu chứng của bệnh tay chân miệng

Các triệu chứng của bệnh tay chân miệng thường xuất hiện theo hai giai đoạn. Khi bệnh bắt đầu, con bạn có thể có các triệu chứng giống cúm, chẳng hạn như:

• Sốt nhẹ.
• Đau họng.
• Sổ mũi.
• Đau bụng.
• Ăn không ngon.

Sau một vài ngày, các triệu chứng này sẽ biến mất và các triệu chứng mới sẽ xuất hiện, bao gồm:

• Phát ban ngứa ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, khuỷu tay, đầu gối, bộ phận sinh dục hoặc mông của con bạn.
• Các vết loét miệng gây đau đớn, có thể phát triển ở bất kỳ vị trí nào trong và xung quanh miệng, bao gồm cả lưỡi. Các vết loét thường bắt đầu bằng những đốm màu hồng sáng hoặc những vết sưng nhỏ, cuối cùng biến thành mụn nước.
• Các hạch bạch huyết bị sưng ở cổ.

Các triệu chứng của bệnh tay chân miệng thường rõ ràng trong vòng 7 đến 10 ngày. Tuy nhiên, trẻ dưới 2 tuổi có thể mất nhiều thời gian hơn một chút để cơ thể loại bỏ vi-rút.

Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng là gì?

Bệnh tay chân miệng do Entervirus (E71) và Coxcakieruses gây nên. Bệnh lây chủ yếu theo đường tiêu hóa, từ người sang người nên các yếu tố sinh hoạt tập thể như ở trường học khiến nguy cơ lây bệnh tăng cao, đặc biệt là trong các đợt bùng phát bệnh.

Các virus thuộc họ coxsackievirus và enterovirus gây bệnh tay chân miệng có thể được tìm thấy trong đường tiêu hóa của con bạn, bao gồm:

• Miệng.
• Thực quản.
• Khoang Bụng.
• Ruột non.
• Ruột già.
• Trực tràng.
• Hậu môn.

Bệnh tay chân miệng có lây không?

Bệnh tay chân miệng rất dễ lây lan.

Con bạn dễ lây nhất trong vài ngày đầu tiên bị bệnh, thường là trước khi phát ban xuất hiện.

Các mụn nước thường khô trong khoảng 10 ngày. Con bạn sẽ ít có khả năng lây bệnh sang người khác một khi các mụn nước khô lại.

Tuy nhiên, vi-rút có thể sống trong phân của chúng trong nhiều tuần sau khi vết phát ban biến mất.

Bệnh tay chân miệng lây lan như thế nào?

Bệnh rất dễ lây lan và lây lan qua:

• Những giọt bắn trong không khí khi người bị nhiễm bệnh hắt hơi hoặc ho.
• Tiếp xúc với nước bọt hoặc phân của người bị nhiễm bệnh rồi chạm vào miệng, mắt hoặc mũi của bạn.
• Tiếp xúc trực tiếp với mụn nước của người bị nhiễm bệnh.
• Hôn hoặc ôm người nhiễm virus.
• Dùng chung dụng cụ ăn uống, cốc, khăn tắm hoặc quần áo.
• Chạm vào đồ chơi, bề mặt, tay nắm cửa hoặc các vật dụng khác bị ô nhiễm rồi chạm vào mắt, mũi hoặc miệng của bạn.

Những ai dễ mắc bệnh tay chân miệng?

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi có nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng cao nhất.

Trẻ sơ sinh và trẻ em ở nhà trẻ và trường học có nhiều khả năng mắc bệnh hơn.

Các biến chứng của bệnh tay chân miệng?

Các biến chứng của bệnh tay chân miệng rất hiếm gặp. Đôi khi, những vấn đề này xảy ra:

• Mất nước: Loét miệng có thể khiến việc ăn uống trở nên đau đớn. Điều quan trọng là phải uống đủ chất lỏng để ngăn ngừa tình trạng mất nước.
• Mất móng tay: Một số người bị mất một vài móng tay hoặc móng chân sau khi nhiễm virus. Móng tay mọc lại.
• Viêm màng não và viêm não do virus: Một số rất ít người mắc bệnh tay chân miệng sẽ bị viêm màng não và viêm não. Những tình trạng hiếm gặp này gây ra tình trạng sưng não nguy hiểm (viêm não) và màng não và tủy sống (viêm màng não).

Bệnh tay chân miệng ảnh hưởng thế nào đến thai kỳ?

Loại virus này hiếm khi gây ra vấn đề cho người mang thai. Tuy nhiên, phụ nữ có thai nên thông báo cho bác sĩ Sản khoa nếu bạn đang mang thai và tiếp xúc với vi-rút.

Chẩn đoán bệnh tay chân miệng?

Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh tay chân miệng bằng cách quan sát các mụn nước của con bạn. Đôi khi, họ sẽ kiểm tra vi-rút bằng cách gửi mẫu phết họng hoặc mẫu lấy từ mụn nước hoặc phân (phân) đến phòng thí nghiệm.

Nếu bạn biết con mình đã tiếp xúc với vi-rút, hãy thông báo cho bác sĩ biết khi đặt lịch khám.

Điều trị bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng chưa có thuốc điều trị. Thuốc kháng sinh sẽ không có tác dụng vì chúng không điều trị được virus.

Tuy nhiên, các triệu chứng của bệnh tay chân miệng thường nhẹ. Hầu hết mọi người sẽ cải thiện tình trạng sau một hoặc hai tuần với sự chăm sóc tối thiểu tại nhà. Điều trị bệnh tay chân miệng có thể bao gồm:

• Thuốc giảm đau không kê đơn (OTC) để hạ sốt và giảm đau;
• Trẻ đủ lớn có thể thử súc miệng bằng nước muối để giảm đau họng.
• Người lớn có thể sử dụng thuốc xịt gây tê hoặc nước súc miệng để giảm đau.

Các biện pháp khác giúp hỗ trợ điều trị tại nhà bao gồm:

• Tránh ăn thực phẩm cay hoặc có tính axit có thể khiến vết loét miệng trở nên đau đớn hơn.
• Uống chất lỏng lạnh. Đồ uống ấm và nóng có thể khiến vết loét miệng trở nên đau đớn hơn.
• Giữ cho con bạn đủ nước bằng chất lỏng lạnh hoặc nước đá.

Bệnh tay chân miệng có thể phòng ngừa được không?

Các loại virus gây bệnh tay chân miệng rất dễ lây lan. Nhiễm trùng thường lây lan trước khi một người nhận ra họ bị bệnh. Bạn có thể làm chậm hoặc ngăn chặn sự lây lan của bệnh thông qua các bước vệ sinh tốt sau:

• Ho và/hoặc hắt hơi vào khuỷu tay.
• Khử trùng các vật dụng thường xuyên chạm vào, chẳng hạn như đồ chơi, mặt bàn và tay nắm cửa.
• Không dùng chung dụng cụ ăn uống, cốc, khăn, chăn hoặc quần áo.
• Giữ trẻ bị nhiễm bệnh tránh xa trẻ khỏe mạnh.
• Giặt quần áo, khăn trải giường và bất kỳ vật dụng bẩn nào khác của con bạn.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước trong ít nhất 20 giây.

Phòng ngừa và phát hiện sớm bệnh tay chân miệng

Khi thấy trẻ có những dấu hiệu sốt hay nổi bóng nước ở bàn tay bàn chân, nên đưa trẻ đi khám ngay.

Nếu trẻ được chẩn đoán mắc bệnh tay chân miệng, cần cách ly trẻ ngay với trẻ lành, khử khuẩn môi trường xung quanh, hạn chế tối đa khả năng lây lan bệnh tạo nên ổ dịch. Nếu trẻ đang đi học, cha mẹ cần cho trẻ nghỉ học và còn cần thông báo cho trường học để nhà trường cũng có biện pháp vệ sinh, khử khuẩn trường lớp kịp thời. Nếu bác sĩ xác định bệnh ở thể nhẹ thì cho bé về nhà theo dõi và nhất thiết phải tái khám theo lịch hẹn. Nếu bác sĩ cân nhắc thấy cần nhập viện, hãy nhập viện ngay để trẻ được theo dõi trong môi trường bệnh viện.

Dù được về nhà cũng phải theo dõi trẻ và khám lại ngay nếu có dấu hiệu trở nặng. Đặc biệt theo dõi giấc ngủ và cơn giật mình ở trẻ, nếu có. Đây là hai dấu hiệu quan trọng cho thấy trẻ bị biến chứng nặng. Những cơn giật mình thường xuất hiện khi trẻ thiu thiu ngủ, nhưng cũng có lúc trẻ giật mình khi hoàn toàn đang tỉnh táo, đang chơi đùa.

Khi trẻ bệnh, phải có chế độ chăm sóc hợp lý

Không nên kiêng tắm, ngược lại phải giữ vệ sinh sạch sẽ cho trẻ, tắm trong phòng kín gió với xà phòng sát khuẩn (sữa tắm có thể không đủ khả năng diệt khuẩn). Nên vệ sinh răng lưỡi cho trẻ hằng ngày. Với trẻ lớn, cho trẻ súc miệng bằng nước muối.

Về dinh dưỡng: Thức ăn cho trẻ cần đảm bảo đủ chất dinh dưỡng, uống sữa, ăn cháo bình thường, tăng cường uống nước hoa quả để bổ sung vitamin cho trẻ.

Giữ vệ sinh là cách phòng chống bệnh hiệu quả nhất

Sau khi chơi đùa, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, phụ huynh cần tạo cho trẻ thói quen rửa tay bằng xà phòng sạch khuẩn. Nhắc nhở con em mỗi khi con đưa tay hoặc cho đồ chơi vào miệng. Vệ sinh nhà cửa, các vật dụng thường xuyên. Tối thiểu 1 lần/tuần. Nếu bé đã đủ tuổi đi lớp, phụ huynh nên kết hợp với giáo viên vệ sinh sạch sẽ lớp học, nhà vệ sinh và các vật dụng, đồ chơi các bé chơi.

Nếu trẻ có dấu hiệu bệnh tay chân miệng, ngay lập tức cho trẻ nghỉ học và đưa tới trung tâm y tế để khám, điều trị theo phác đồ của bác sĩ. Cách ly trẻ với người nhà bị bệnh tay chân miệng. Nếu trẻ mắc bệnh tay-chân-miệng, vẫn tiếp tục duy trì các biện pháp phòng ngừa như trên: vệ sinh mọi thứ xung quanh. Đặc biệt phải vệ sinh bàn tay bằng xà phòng diệt khuẩn dưới vòi nước đang chảy.

Dinh dưỡng thế nào để phòng chống bệnh tay-chân-miệng

Thức ăn cho trẻ cần đảm bảo đủ chất dinh dưỡng; ăn chín, uống chín. Bát, đũa, thìa và các vật dụng ăn uống khác phải đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng; tuyệt đối không mớm thức ăn cho trẻ; không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm mút đồ chơi; không cho trẻ dùng chung khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn uống…

Lời khuyên của thầy thuốc

Bệnh tay chân miệng có thể gây biến chứng nguy hiểm như viêm não – màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp và dẫn tới tử vong nếu không được phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Hơn nữa bệnh chưa có thuốc ngừa cũng như thuốc đặc trị, bệnh lại có thể tái đi tái lại nhiều lần do có thể nhiễm nhiều chủng virut khác nhau. Do đó phòng bệnh cho trẻ là ưu tiên số một, nếu chẳng may trẻ mắc bệnh cần đưa trẻ đi khám tại cơ sở y tế và thực hiện việc điều trị, theo dõi và chăm sóc đúng chỉ dẫn của bác sĩ.

***Thông tin chỉ có giá trị tham khảo. Không thay thế chỉ định của bác sĩ***